“Ik geloof niet dat liefde zachtaardigheid is, maar dat liefde waarheid en integriteit is”

Aafke de Groot (1991), met een Master in Humanistiek en Bachelor in Politicologie, trok vorig jaar september de aandacht met een Instagram filmpje dat zo’n 60.000 keer is bekeken. De directe aanleiding was het moment dat de Universiteit voor Humanistiek (UvH) om een QR-code vroeg voor haar diploma-uitreiking. “Hoe kan het dat deze onderwijsinstelling, waar men zich bezighoudt met het onderzoeken van waarden als vrijheid en zingeving van de mens, een instrument als de QR-code inzet. De universiteit, die de leus ‘Wil je studeren, laat je vaccineren’ in haar communicatie uitingen gebruikt, beroept zich op de neutrale rol die zij naar eigen zeggen inneemt. Maar dan vraag ik me af, in hoeverre is het overheidsbeleid een graadmeter voor neutraliteit? Wat heeft een universiteit te maken heeft met de medische status van haar studenten?” Barbara le Noble zocht Aafke op in Amsterdam en sprak met haar over menselijkheid, bewustzijnsontwikkeling, vrijheid en autonomie. Filosofen die haar inspireerden, van Isaiah Berlin tot Nietzsche. 

Haar bij vlagen emotionele oproep voor vrij onderwijs voor iedereen, leidde tot een petitie die door 77 studenten en medewerkers van de UvH werd ondertekend. “Er waren nog meer mensen die het met me eens waren maar de petitie niet wilden ondertekenen uit angst voor de consequenties voor hun carrière. Dat zegt eigenlijk al genoeg.”

Positieve en negatieve vrijheid

Je hebt een master in Humanistiek. Wat houdt het precies in, humanistiek?  

“Humanistiek gaat over het potentieel van de mens om zin te geven aan zijn leven, zonder daarbij gebruik te maken van externe factoren zoals religie of overheid. Het bestudeert en onderzoekt aspecten van menselijkheid, vanuit psychologisch, sociologisch en filosofisch oogpunt. Hoe wij als mensen vanuit die bevindingen een menswaardige samenleving creëren.”

Zijn wij mensen daartoe wel in staat? En zo ja, waarom lijkt het dan zo moeilijk te zijn? Hoe zie jij dat?

“Laat ik vooropstellen dat dit vooral ook een persoonlijke zoektocht is voor mij. Hoe ik het zie is dat onze samenleving niet écht vrij is zolang er sprake is van negatieve vrijheid. Je bent pas echt vrij in positieve vrijheid. Positieve en negatieve vrijheid gaat niet over goed of fout. Deze zienswijze is beschreven door Isaiah Berlin, filosoof en politicoloog. Negatieve vrijheid is ‘vrij zijn van invloed van anderen’ en dit houdt verband met de bevrijding van dwang, ziektes en bezetters en positieve vrijheid is de mogelijkheid om je eigen leven te scheppen, naar eigen inzicht. De mens weet echter niet wie hij zelf is en wat hij wil. Het gevolg van de nauwe kaders waarmee het systeem is ingericht. Door autoriteiten wordt een moraal opgelegd en mensen hebben nooit autonomie kunnen ontwikkelen.”

Wat ze zegt doet me denken aan wat professor de Blot ooit vertelde in een interview. De mens is in crisis omdat het innerlijk nooit tot leven is gebracht. Aafke vult aan: “En die crisis is er ook omdat de moraal die door de autoriteiten -onze regering- wordt voorgeleefd invloed heeft op de menswaardige samenleving. Er wordt informatie verzwegen, over van alles gelogen, en geen verantwoordelijkheid genomen voor fouten.”  

Een eigen moraal ontwikkelen

Een volk dat blindelings zijn leiders volgt en zelf nauwelijks moreel bewustzijn heeft ontwikkeld. Tijdens de uitwerking van dit interview zoek ik nog wat verder in het gedachtegoed van Isaiah Berlin. Hij heeft sympathie voor wat men noemt een ‘fatsoenlijke samenleving’. Maar wat Berlin afwijst, is een universele moraal die zou moeten leiden tot de totale perfectie van mens en samenleving. Dat is niet alleen dogmatisch en simplistisch, maar ook gevaarlijk omdat het de opstap is voor totalitaire ideologieën als het communisme. Meer aandacht dus voor de individuele mens, maar zitten we niet al in een tijdperk van het individu? Mensen die zichzelf centraal stellen in de maakbare samenleving? Hoe verhoudt zich dat tot een autonome menselijke samenleving? 

“In het humanisme is het individuele zingevingskader altijd belangrijk, en de ‘waarom’ vragen. Voor mij geldt dat bewustzijnsontwikkeling en me verbinden met iets groter dan mezelf, ik noem dat het goddelijke, en ik voel dat ik in die zoektocht een ‘leuker’ mens word. Dat ik meer emotionele draagkracht heb, compassie ontwikkel en verbinding maak met andere mensen en met het leven. Daaruit ontwikkelt zich een moraal. Er goed en kwaad vind ik ook niet zo interessant. Nietzsche had mooie inzichten over levenskunst, hij sprak over de ‘heren- en slavenmoraal’. Volgens hem is moraal een uitvinding van slaven, die sterke heren te bedreigend vonden en ze daarom ‘slecht’ noemden. Nietzsche’s ‘herenmoraal’ betrof mensen die ook de negatieve aspecten van hun karakter kunnen omarmen en daarmee dus volop in het leven stonden. Zij konden de ‘smarten van het leven’ aan en schiepen daarmee hun eigen karakter. Zo leert iemand zelf wat ‘goed’ is. Nietzsche verafschuwde mensen die de massa volgen in algemene ideeën over goed en kwaad.

“Menselijk ontwaken ontstaat als je precies daar kan zijn, waar je bent.”

We slaan daarin inderdaad een beetje door hè, het lijkt wel of iedereen ‘een deugmens’ moet zijn. Dat politiek correcte helpt ook niet echt in het ontwikkelen van een eigen moraal. 

“Veel mensen denken dat alles harmonieus en liefdevol moet worden opgelost. Ik geloof niet dat liefde zachtaardigheid is, maar dat liefde waarheid is. En als iemand vanuit integriteit handelt dan is het altijd goed. Zingeving is een zoektocht naar jezelf. Het heeft niet zoveel te maken met ego, maar gaat om het realiseren van je ‘zelf’, en de verbinding met iets groters. De aarde, het leven, het goddelijke. En dat missen we nu heel erg in de maatschappij, deze waarden zijn vervangen door kapitalisme en technologie, maar die geven mij -behalve geld en uiterlijke zaken- niets terug om mij innerlijk mee te ontwikkelen. Terwijl dit zo nodig is om in een flow te komen van moeiteloosheid. Op het moment dat de mens de controle loslaat, zich overgeeft aan het leven en in het “nu” kan zijn, ongeacht de situatie, dat is het moment dat er van binnen iets verandert. Menselijk ontwaken ontstaat als je precies daar kan zijn, waar je bent.”

Hoe breng je dit onder de aandacht van mensen? Wat zijn je plannen?

Enthousiast vertelt Aafke over haar projecten. Op dit moment ligt haar focus op het geven van trainingen over zingeving onder andere vanuit Academy Upstarter. Daarnaast organiseert ze survivalweekends. “Ik heb verschillende mensen ontmoet die me van alles leren over overleven in de natuur. Zelf onderzoek ik de mogelijkheden om een leven vorm te geven in kleinere communities zonder de controle van het systeem, en welke bestuursvormen daarbij passen.”  

Noot

Geïnteresseerd om meer te weten te komen over Aafke en haar werk?

https://deupstarter.nl/programma/project-purpose/

https://hetanderenieuws.nl/aafke-de-groot-doet-een-zeer-belangrijke-oproep-aan-de-studenten/