Body mind connectie

Wat bedoelen we met bewustzijn, intuïtie en lichaamsintelligentie?

Het lijkt erop dat ook blinden blijken in staat ‘iets’ op te pikken van iemands lichaamshouding zo bleek uit onderzoek van neuropsycholoog Bernard Stienen. Hij onderzocht hoe specifieke hersengebieden invloed hebben op de bewustwording van lichaamstaal. De hersenen blijken lichaamshoudingen en gezichtsuitdrukkingen op verschillende manieren te verwerken. Onze zintuigen spelen een grote rol. We beschikken over een lichaamsintelligentie waar we nauwelijks weet van hebben. Hoe kan je hier mee in contact komen? 

Alles is zo perfect ontworpen. Van het kleinste celniveau tot de organen tot je ledematen. Je onvoorstelbare intelligente lichaam, dat iedere dag werkt om jou in leven te houden. Het pompen van je hart, het complexe netwerk van bloedvaten dat alle cellen in je lichaam van de juiste stoffen voorziet, het zenuwstelsel en de besturing van lichaamsfuncties. Ik ben geen bioloog en vond biologie oersaai op school maar als je het lichaam en de samenhang bestudeert kan je niet anders dan enorm veel ontzag hebben voor zoveel perfectie. Het leven begint en eindigt met de adem. Het verschil tussen een levend en een dood lichaam is de adem. Op het moment dat iemand zijn laatste adem uitblaast is het leven verdwenen.

Je adem brengt je in het hier en nu

Je intuïtie is de taal van je lichaam en het communiceert door het geven van subtiele signalen. Hoe beter je afgestemd bent op je lichaam, hoe beter je deze signalen leert herkennen. Je gaat werken aan de verbinding tussen lichaam en geest. Hoe voelt je lichaam nu? Dat is ook het uitgangspunt van meditatie. Ervaren van hetgeen er in jou leeft, letterlijk in jouw lichaam afspeelt. Voel je spanning? Is er sprake van ruimte of juist niet? Doet het ergens pijn, wat vraagt je aandacht? Je hoeft er niet voor in de lotushouding te zitten. Door dagelijks een aantal keer stil te staan en gewoon even een paar keer in – en uit te ademen, ben je al in het hier en nu. Voel gewoon even hoe je voeten op de grond staan, waar je contact maakt met de stoel en of je schouders en nek ontspannen zijn. Door bewuste aandacht en uitademen naar de plekken waar spanning zit, wordt je lichaam steeds een beetje meer ontspannen. 

Vandaar dat yoga en meditatie ook altijd over de adem gaat. Dit brengt je namelijk in direct contact met je lichaam, met je leven. Het geeft je een instrument om bewust te worden van wat er in jou gebeurt. Je verlegt de aandacht van je hoofd naar je lichaam, want je aandacht kan maar op één plek tegelijk zijn. Je denken kan je wel heel goed helpen om te voelen, het stuurt de aandacht, visualiseert. En in verbinding met het lichaam werkt het als een katalysator. Specifieke ademoefeningen zijn essentieel in het herstellen van de bodymind connectie. 

De eerste meditaties na de yogales waren soms bijzonder emotioneel. Niet meteen want in het begin had ik vooral veel oordelen over de zin en de onzin van mediteren, de zweverigheid en het ongeduld. Echter, na een paar lessen begon ik langzaam te genieten van de ontspanning dat het me gaf. De verstilde muziek, rust, overgave aan het moment.  Alles wat ik in mijn lijf had opgeslagen aan oude pijn werd daar op de mat gevoeld. Met behulp van bewuste ademhaling en visualisaties ging ik op reis door de vergeten delen van mijn lichaam. Het gevoel van diepe connectie was verdrietig en tegelijkertijd bevrijdend. Er ontstond een gevoel van liefde voor het leven, nadat ik het verdriet dat in mezelf durfde te voelen. Het maakte een boel los en voelde het alleen maar. Het overspoelde me als een golf, orgastisch maar dan anders. Alsof alle cellen in mijn lichaam even door elkaar werden geschud, omgekeerd en opnieuw uitgelijnd. Hetzelfde gevoel dat je soms na een flinke huilbui kan hebben. Ruimte. De spanning is weg.

Where attention goes, energy flows

Sommige mensen vinden het begrip ‘energie’ of ‘bewustzijn’ vaag of zweverig. De makkelijkste manier om dit concreet te maken is door zelf te ervaren “where attention goes, energy flows”. Ga maar eens zitten, haal eerst een paar keer rustig adem, ontspan en ga met je aandacht (bewustzijn, denken) door de linkerkant van je lichaam. Beginnend bij je linkervoet, je linkerenkel, linker onderbeen, linker bovenbeen, linkerbil, linkerflank enzovoort. Als je dit een tijdje hebt gedaan, kan er bewust een verschil in energie voelbaar zijn. Aan de rechterkant voelt het anders dan aan de linkerkant en het verschil zit hem in de energie. Dit is de connectie tussen lichaam en geest.

Dit mentale bewustzijn kan je inzetten om lichaamsprocessen te observeren, om bepaalde sensaties te ervaren. Met behulp van je adem kan je hier verzachting of heling brengen. Zodra ik mijn aandacht richt op mijn nek, bijvoorbeeld terwijl ik dit aan het typen ben, laat ik met behulp van mijn bewustzijn vervolgens mijn schouders zakken, en terwijl ik uitadem is er direct een gevoel van ontspanning in dat gebied.

Autonome zenuwstelsel

Wim Hof, ook wel bekend als the Iceman, werkt ook met de bodymind connectie. De onmenselijke prestaties zoals langdurig in ijs zitten of uren door de woestijn rennen zouden bij praktisch alle mensen ernstige onderkoeling of oververhitting veroorzaken, echter hij heeft hier geen last van omdat hij naar eigen zeggen in staat is om met zijn ademhaling het autonome zenuwstelsel te sturen en daarmee bijvoorbeeld lichaamstemperatuur te kunnen beïnvloeden. Door jezelf regelmatig bloot te stellen aan kou, krijgt je immuunsysteem een boost, aldus Hof. Hij heeft zich in 2011 gemeld bij wetenschappers omdat hij graag wil aantonen dat zijn methode veel positieve effecten heeft op de gezondheid. Zo heeft hij zich in laten spuiten met endotoxine om te kijken wat zijn lichaam zou doen. Door een dood bacteriedeel toe te dienen hou je het lichaam eigenlijk voor de gek. Het immuunsysteem reageert alsof levende bacteriën binnendringen en maakt ontstekingseiwitten aan. Hierdoor krijgen de proefpersonen griepverschijnselen zoals koorts en hoofdpijn. Op die manier kan men het immuunsysteem  onderzoeken. Het resultaat was dermate interessant dat wetenschappers aan het Radboud UMC dit verder wilden onderzoeken. Wim Hof maakte de helft minder ontstekingseiwitten aan en had geen griepverschijnselen, in tegenstelling tot de andere gezonde vrijwilliger die niet met deze technieken werkte. Toen zijn ze dit verder gaan onderzoeken. Hof trainde 12 mensen gedurende 10 dagen en leerde ze om in ijskoud water ontspannen te blijven door middel van meditatietechnieken en ademhalingsoefeningen. Ze liepen door de sneeuw met blote benen en ontbloot bovenlijf en oefenden met bewustzijn.

Na afloop deden onderzoekers dezelfde test met de endotoxines om het immuunsysteem te onderzoeken. De 12 die door Wim Hof waren getraind werden vergeleken met 12 andere gezonde vrijwilligers die niet getraind waren. “We zagen bij de getrainde mannen inderdaad minder ontstekingseiwitten en ze hadden veel minder last van griepverschijnselen” was één van de conclusies. In 2018 is onderzocht hoe de hersenen van Hof reageren tijdens blootstelling aan de kou en welke fysiologische mechanismen hem deze weerstand kunnen bieden. Dit onderzoek maakt deel uit van een reeks neurobiologische studies met betrekking tot de werking van de hersenen bij extreem lage temperaturen. De resultaten toonden aan dat aspecten van de Wim Hof Methode mogelijk interessant zijn voor de geestelijke gezondheidszorg of voor aanpak van aandoeningen van het afweersysteem.

Deze onderzoeken slaan een brug tussen wetenschap en spiritualiteit. De mens is blijkbaar tot veel meer in staat met het bewustzijn dan tot dusver werd aangenomen. We zijn misschien minder afhankelijk van medicijnen dan we denken. Mentale processen hebben invloed op het lichamelijke, het stoffelijke. De invloed van energie op materie. De verbinding tussen geest (mind) en lichaam door middel van bewuste aandacht en ademhaling. Ervan uitgaande dat gedachtegolven energie zijn, en in beweging. Bijvoorbeeld de gedachte aan iets waar angst voor bestaat kan in het lichaam voelbare reacties teweegbrengen. Angstzweet. Hartkloppingen. Fysieke reacties op iets dat er eigenlijk niet is. Een gedachte of een hele serie aan gedachten met een bepaald ongewenst resultaat, en hoe sterker de verbeeldingskracht, hoe krachtiger de fysieke reactie is.

Angstgedachten en het lichaam

Ik heb deze fysieke reacties op gedachten vroeger ook regelmatig gehad. Toen ik nog vrij jong was, waarschijnlijk een jaar of acht, lag ik vaak in mijn bed na te denken over de oneindigheid van het universum, over de dood, over wat het dan betekent als je leven voorbij is, en de eindigheid kon me doodsbang maken. Iets later toen ik iets begon te begrijpen van politiek en de verhoudingen in de wereld werd die angst nog verder gevoed door de Koude Oorlog en de (nucleaire) wapenwedloop. Het idee dat er ieder moment oorlog kon komen, en dat met een enkele druk op de knop de raketten gelanceerd konden worden, het verlamde me. Eén keer tijdens geschiedenisles, het was al op de middelbare school in de jaren tachtig, was er net iets gebeurd in Libië en kwam er een gesprek in de klas, en de docent schetste een situatie waarbij de Amerikanen en de Russen lijnrecht tegenover elkaar zouden komen te staan, nou ik had het niet meer. Ik voelde het bloed uit mijn gezicht trekken, kreeg een verhoogde hartslag en het zweet brak me uit. Ik vluchtte de klas uit naar de toiletten. Daar kon ik weer rustig worden. De angst die ik toen voelde was levensecht, ondanks het feit dat het zich allemaal in mijn hoofd afspeelde. Feitelijk was er niets aan de hand maar ik creëerde een vreselijk scenario dat zó echt voelde dat het echt werd. De gedachten in mijn hoofd maakten mijn werkelijkheid, en mijn lichaam reageerde. Zo zijn er ook veel mensen die met vage klachten bij de dokter komen, die klachten hebben ze écht, er is alleen vaak geen verklaring voor. “Het zit tussen de oren” zegt men dan. Dat heb ik ook een tijd gehad, dan liep ik iedere paar maanden wel bij de dokter, dan weer de angst dat er iets mis was met mijn hart. Ik meende dan wat te voelen, en het kleine steekje werd een lange kramp, en mijn gedachten sloegen samen met mijn hart op hol….En werd er een hartfilmpje gemaakt maar er was uiteraard niets mis met mijn hart, ik was 25! Ook heb ik een keer een hersenscan gehad, ik had alle verschijnselen van een TIA, compleet met verlamming en uitval, en spraak- en zichtproblemen. Na afloop van zo’n aanval kreeg ik ontzettende hoofdpijn. Meestal was het een reactie op een drukke periode. Tot op de dag van vandaag weet ik nog niet wat dat was, de dokter hield het op hyperventilatie en vele jaren later sprak ik iemand met soortgelijke klachten en haar dokter bleek het als migraine te hebben gediagnosticeerd. Toen ik een jaar of dertig was, kreeg ik eens een paniekaanval tijdens een zeilweekend met mijn jaarclub, midden in de nacht, ik sliep vlak onder het plafond en kreeg het zo benauwd, dat ik begon te hyperventileren, er ontstond paniek die niet ophield, zelfs niet toen ik buiten was. Mijn gedachten -ik stik- verergerden de symptomen. Uiteindelijk was het de schipper, die enkel door zijn aanwezigheid, kalmte en rust in zijn aura de energie wist te veranderen. Hij ging voor me zitten, ademde heel rustig in en uit, en mijn eigen ademhaling kalmeerde. Toen ontdekte ik voor het eerst wat adem in het lichaam doet. Yoga en meditatie hebben de naam zweverig te zijn, maar het heeft mij juist veel meer met de benen op de grond gezet en stabieler gemaakt.