Bruno Bruins en zijn strijd voor een rechtvaardiger zorgsysteem
B. Le Noble 19 augustus 2020
Het plotselinge aftreden van Bruno Bruins kwam de farmaceutische industrie niet slecht uit. Bruins was de minister die aardig op weg was om grote veranderingen door te voeren, er lag een wetswijziging klaar om de woekerwinsten aan banden te leggen door de aanpak van de maximum prijzen van medicijnen. In april dit jaar -middenin de Coronacrisis- had deze wet in werking moeten treden maar deze is met een half jaar uitgesteld. Daarnaast was er de kwestie van de "gedragscode voor de farmaceutische industrie," waar maar liefst twee jaar aan gewerkt is en welke gepresenteerd werd in januari van dit jaar. Met geen woord werd daarin gerept over het hete hangijzer; de medicijnprijzen. Tot grote irritatie van zowel Bruins als de Tweede Kamer. De code was bedoeld als "moreel kompas".
Ik heb online gezocht of er inmiddels al een aangepaste gedragscode is maar heb niets kunnen vinden.
Om een beeld te krijgen van de feiten heb ik een tijdlijn gemaakt van een aantal opvallende en belangrijke nieuwsberichten van de afgelopen jaren. De druk op de farma industrie vanuit de overheid nam sinds 2018 toe, ook vanuit de Europese Commissie. Edith Schippers was daarmee al voorzichtig begonnen maar Bruno Bruins ging voortvarender te werk. Wat hij allemaal geprobeerd heeft en de stappen die zijn ondernomen lees je onderstaand. Maar ik moet je waarschuwen, je wordt er niet vrolijk van. Mensen die met droge ogen durven te beweren dat het allemaal wel meevalt zijn of niet goed op de hoogte of doen aan struisvogelpolitiek. Een mogelijke oplossing zou zijn wanneer gewerkt wordt volgens het model van de zogenaamde patentpool, daarover verderop in het artikel meer.
Aanleiding
Een documentaire van Zembla bracht een en ander aan het licht. De kosten om nieuwe medicijnen op de markt te brengen zijn veel minder hoog dan farmaceutische bedrijven doen geloven. De farmaceutische industrie investeert gemiddeld 540 miljoen euro in onderzoek en ontwikkeling van de medicijnen, maar zodra die medicijnen eenmaal op de markt zijn, leveren ze in een paar jaar tijd soms tien keer zoveel op. Bovendien ontvangen ze subsidies voor wetenschappelijk onderzoek. Nu hoeven farmaceutische bedrijven overheidssubsidies voor ontwikkeling van medicijnen niet terug te betalen. Tegelijkertijd hebben zij wel het patent en kunnen daarmee de prijzen hoog houden.
mei 2018
Na de uitzending van Zembla de berichten over China:
In de afgelopen twintig jaar zijn bijna alle medicijnfabrieken uit Nederland en Europa verdwenen doordat China de werkzame stoffen zo goedkoop levert. China wilde ‘de apotheek van de wereld’ worden en levert nu negentig procent van de grondstoffen. In India wordt de bulk van die stoffen tot pillen gedraaid. Tachtig procent van de wereldproductie komt uit die twee landen. Je kunt je voorstellen dat dit geen gezonde situatie is.
Magistrale bereiding
juni 2018
Bruins ontpopt zich als de minister die het opneemt tegen ‘Big Pharma’. Hij wil meer mogelijkheden voor de apotheker om bepaalde geneesmiddelen zelf te bereiden, via zogenaamde magistrale bereiding. Dit schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer, waarin de minister voor Medische Zorg een pakket aan maatregelen aankondigt om de uitgaven voor genees- en hulpmiddelen te beheersen. Bruins schrijft dat een apotheekbereiding een alternatief kan zijn voor geregistreerde geneesmiddelen, bijvoorbeeld als er sprake is van een excessief hoge prijsstelling. 'Een verantwoorde inzet van apotheekbereidingen komt de beschikbaarheid en betaalbaarheid van de zorg ten goede.' https://www.knmp.nl/actueel/nieuws/nieuws-2018/minister-bruins-over-magistrale-bereiding-meer-helderheid-en-minder-belemmeringen
september 2018
De Stichting “Farma ter verantwoording” dient een handhavingsverzoek in bij de Autoriteit Consument en Markt vanwege misbruik van de economische machtspositie van fabrikant Leadiant. De Italiaanse farmaceut Leadiant in het nieuws. Het bedrijf had alle producenten van een medicijn tegen een zeldzame stofwisselingsziekte opgekocht, marktbescherming van 10 jaar aangevraagd en vervolgens de prijs per pil opgejaagd van 28 cent tot 140 euro. Anno 2020 is nog steeds geen uitspraak gedaan. Het feitenonderzoek hoopt de ACM na de zomer te hebben afgerond.
https://www.farmaterverantwoording.nl/mensenrechten-en-de-farmaceutische-industrie/
In 2019 begon de bal echt te rollen
Van alle kanten werd de kritiek heviger en probeerde de politiek van verschillende kanten om iets te ondernemen tegen de macht van de farmaceutische industrie. Lilian Ploumen van de PvdA schreef er een stuk over, in een poging de minister bij te staan in zijn strijd: https://www.pvda.nl/nieuws/breek-de-macht-van-big-farma/
mei 2019
Even een zijstapje, in 2019 volgt ook de erkenning van de Chinese (kruiden) alternatieve geneeskunde door de WHO, dit is de farmaceutische industrie een doorn in het oog. Van allerlei kanten wordt hier tegen geprotesteerd, zogenaamd als bescherming van de natuur. Deze erkenning is goed nieuws voor de consument maar geen goed nieuws voor de industrie die belang heeft bij hun eigen patenten.
augustus 2019
Brief Volkskrant. Minister Bruno Bruins dreigt fabrikanten van peperdure medicijnen aan de schandpaal te nagelen, als zij niet kunnen uitleggen waarom zij zo'n hoge prijs vragen voor hun geneesmiddelen. De bewindsman doet dat in een open brief in de Volkskrant. Bruins vindt dat farmaceuten meer verantwoordelijkheid moeten nemen voor een betaalbare gezondheidszorg. Hij wijst erop dat andere partijen, zoals zorgverleners, bestuurders en patiënten, wel hun steentje bijdragen. 'De prijzen van medicijnen stijgen, maar op een gegeven moment is de rek eruit. https://nos.nl/artikel/2299131-minister-wil-duidelijkheid-van-medicijnenfabrikanten-over-prijzen.html
Steun vanuit Brussel
september 2019
De kritiek op farmaceuten die exorbitante prijzen vragen voor hun geneesmiddelen neemt de afgelopen jaren flink toe. Op voorspraak van Nederland is ook in Brussel de discussie aangezwengeld. De farmaceutische lobby stelt echter alles in het werk om de touwtjes in handen te houden. Zo wordt er druk uitgeoefend op Nederland om een andere toon aan te slaan nu het Europese medicijnagentschap EMA naar Amsterdam is gekomen. Ook stromen miljarden aan Europees onderzoeksgeld nog altijd ongehinderd naar de industrie. Daarnaast bestaan er bepaalde Europese beschermingsmechanismen die de industrie in staat stellen lange tijd een monopolie op producten te houden. Zolang die macht niet gebroken wordt, zullen belastingbetalers zich blauw blijven betalen aan zorgkosten of moeten overheden vaker besluiten bepaalde medicijnen niet te vergoeden, waardoor patiënten de dupe zijn. Er hangt dus veel van af hoe deze discussie zich de komende jaren in Europa verder ontwikkelt.
Motie Ellemeet en steun vanuit de Kamer
oktober 2019
Motie Ellemeet, het Groen Links kamerlid roept de regering op, om in overleg met apothekers en zorgverzekeraars te onderzoeken hoe op de volgende drie thema’s kennisdeling het best bevorderd kan worden: • juridische kennis; • vakinhoudelijke kennis over bereiding; • bedrijfseconomisch verantwoord magistraal bereiden. De motie wordt unaniem aangenomen.
https://www.knmp.nl/downloads/Motie_van_het_lid_Ellemeet_over_bevordering_van_kennisdeling_.pdf
november 2019
Kamer stemt unaniem voor een onderzoek naar bevordering magistrale bereidingen door apothekers. Deze ontwikkeling is ongunstig voor de farmaceuten want daarmee krijgen de apothekers het recht om gepatenteerde grondstoffen te omzeilen. Maar het is de eerste stap om een eind te maken aan de woekerprijzen. Een breekijzer.
De vele ontwikkelingen zijn reden genoeg om voorzichtig te durven dromen van een ander rechtvaardiger systeem. In een ideale wereld zijn er helemaal geen breekijzers nodig, en wordt kennis over nieuwe medicijnen gedeeld zonder patentmuren. Daar werken bedrijven, overheden en apothekers samen in de strijd tegen HIV, kanker en taaislijmziekte, in plaats van elkaar tegen. En worden bedenkers van nieuwe medicijnen wél beloond voor hun bijdrage aan de volksgezondheid, maar niet met langdurige monopolie. Utopie? Nee hoor, in sommige landen wordt gewerkt met de patentenpool. Een inspirerend voorbeeld is de zogenaamde patentenpoel. Het is een gecontroleerde manier om de productie van medicijnen open te stellen voor andere partijen zónder patent. In relatief arme delen van de wereld bijvoorbeeld, waar de farmaceut toch geen markt in ziet, maar wél patiënten zijn. Patentenpools zorgen voor meer concurrentie tussen producenten én meer kennisuitwisseling. https://laatbloeien.nl/breken-we-in-2020-dan-eindelijk-het-monopolie-van-big-pharma/
wetswijziging Wet Geneesmiddelen
december 2019
Doorbraak! De wetswijziging is goedgekeurd. Minister Bruins wil per 1 april 2020 de Wet Geneesmiddelen aanpassen, en de maximumprijzen van geneesmiddelen verlagen. Daartoe heeft minister Bruins (VWS) de ontwerpregeling aan de Tweede Kamer aangeboden en deze is goedgekeurd. De bewindsman is voornemens om de definitieve regeling eind februari 2020 in de Staatscourant te publiceren zodat er vanaf april 2020 lagere maximumprijzen komen voor geneesmiddelen. https://www.knmp.nl/actueel/nieuws/nieuws-2019/minister-bruins-verlaging-maximumprijzen-geneesmiddelen-per-1-april-2020
Gedragscode
januari 2020
Er werd twee jaar naar uitgekeken: en daar was ie dan eindelijk, de nieuwe gedragscode van de farmaceutische industrie die als ‘ morele code’ voor farmabedrijven zou moeten gaan dienen. Maar wat blijkt? Niets, helemaal niets wordt hierin vermeld over het heetste hangijzer: de prijzen van medicijnen. Minister Bruno Bruins is niet blij en ook Tweede Kamerleden zijn teleurgesteld: "Dit is een gemiste kans, ons geduld raakt op." En dan te bedenken dat ze er twee jaar mee bezig zijn geweest in opdracht van de belastingbetaler…
Corona
En toen kwam CORONA….en alles werd anders. Er werd gesproken over een vaccin en iedereen keek weer naar de farmaceuten. Hoe dit verder afloopt zal de toekomst leren.
Maar hoe zit het met de gedragscode? Zijn er nog kamervragen over gesteld? Sindsdien is er helemaal NIETS meer gepubliceerd over de code. Wat is de status? Gaat het weer twee jaar duren? Zo modderen we door.
17 maart 2020 Aftreden Bruins, aantreden Van Rijn
De aanscherping van de maximumprijs voor geneesmiddelen die op 1 april zou ingaan, zal met een half jaar worden uitgesteld. Verschillenden partijen uit de keten van geneesmiddelen zouden hier op aangedrongen hebben bij Van Rijn. Uiteraard geen haan die er naar kraait, want “ Corona”.
april 2020
In april verschijnt een artikel over de manier waarop de farmaceutische industrie toenmalig minister Bruins heeft gechanteerd, door te dreigen medicijnen niet te leveren als hij de geplande wetswijziging waarin ze hun prijzen zouden moeten verlagen liet doorgaan. Dat stelt bijzonder hoogleraar Economische bedrijfsvoering Mark van Houdenhoven.
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/26/farmalobby-chanteerde-minister-bruins-a3997901
juli 2020
Een paar weken geleden werd bekend dat de Nederlandse regering opdracht heeft gegeven voor de levering van vaccins COVID-19 aan farmaceut Astra Zenica, het bedrijf dat sinds 2018 wordt aangeklaagd door zorgverzekeraar Menzis en binnenkort zal deze zaak voor de rechter verschijnen. En de race om als eerste een vaccin te kunnen presenteren zal weleens ten koste kunnen gaan van de kwaliteit, aangezien de fabrikant immuniteit heeft gekregen zodat deze niet kan worden aangeklaagd tegen mogelijke schadelijke bijwerkingen.
https://eenvandaag.avrotros.nl/item/farmaceut-staat-voor-de-rechter-vanwege-te-dure-medicijnen/
En nu?
Bruins is voorlopig verdwenen van het publieke toneel. Hij was dapper genoeg om te proberen de farmaceutische industrie bij de kladden te pakken, maar hij had waarschijnlijk niet kunnen bevroeden in welk wespennest hij zich begaf…Hij verdient respect voor zijn moed en voorbeeldfunctie, ook al is het (nog) niet gelukt. Hij is een inspirerend rolmodel geweest, en hopelijk tonen onze volksvertegenwoordigers het karakter om het stokje over te pakken en nou door te zetten. Onderstaande link verwijst naar een recent interview, waarin hij ook nog de kwestie van de dure medicijnen aanhaalt.
https://www.denhaagcentraal.net/nieuws/politiek/interview-bruno-bruins-ik-voelde-het-niet-aankomen/
Acute of preventieve zorg
Het is duidelijk dat hier grote belangen meespelen, ten koste van het algemeen belang. De westerse geneeskunde en medici (inclusief de apothekers) zijn heel belangrijk voor de samenleving en onze gezondheid. Laat dat duidelijk zijn. Wat er anders kan:
1.ziekenhuizen primair inrichten op de curatieve behandeling van ziektes en operaties, dus een onderscheid tussen preventief en curatief; en
2.meer holistische benadering van ziekte en gezondheid, en dus inzetten op meer samenwerking. We zijn zo ver gevorderd in de wetenschap inclusief technologische ontwikkelingen om de meest gecompliceerde operaties uit te voeren en mensen te genezen. Er is kennis en er zijn middelen om medicijnen te maken tegen zeldzame ziektes en er zijn vaccins ontwikkeld tegen ernstige infectieziektes. Dat is fantastisch en moeten we koesteren. Echter, er klopt iets niet in het systeem, en er komen steeds meer mensen die een beroep doen op de gezondheidszorg en de geldstromen zijn niet in balans. Allereerst zou de zorg onderscheid kunnen maken tussen acute zorg en preventieve zorg. Hiervoor zou een heel nieuw apparaat moeten worden ingericht met een focus op preventie en het algemeen welzijn. Voeding, geestelijke gezondheid, sport en ontspanning ter versterking van het immuunsysteem. De westerse wereld kan hierin een voorbeeld nemen aan de holistische oosterse benadering. Lichaam en geest zijn verbonden en veel van onze hedendaagse ziekten worden veroorzaakt doordat het systeem niet in balans is. Vele wetenschappelijke onderzoeken hebben de samenhang al aangetoond. Pillen zijn niet altijd nodig. Conclusie: het is tijd voor een grootschalige reorganisatie maar dat kan alleen als alle partijen bereid zijn om samen te werken in het algemeen belang. We gaan die kant op, het kan haast niet anders. Uiteindelijk voor iedereen een gezondere situatie!